بادگیرها برجهایی هستند که برای
تهویه بر بام خانهها ساخته میشود. بادگیر را همچنین بالای
آب انبارها و دهانهٔ
معدنها برای تهویه میسازند. در خانهها هوای خنک از بادگیر، که نوع ابتدایی تهویهٔ مطبوع به شمار میرود، به اتاقهای طبقهٔ همکف یا
زیرزمینها فرستاده میشود. بادگیر از عناصر و سمبلهای
معماری ایرانی هستند ولی امروزه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه استفاده می شوند.
اولین بادگیرها در کرمان و یزد خودنمایی کردند. سیستم کاری بادگیرها به این نحو میباشد که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود میکشند و با تشتهای آبی که درون آنها تعبیه شده، هوا را خنک و سبک میکنند و به داخل خانه هدایت میکنند. بادگیر اعظم بازار برزگ کرمان، بادگیر دولت آباد یزد، بادگیر چپقی سیرجان و بادگیرهای بندرعباس، لارستان، قشم و چابهار از دیدنیترین بادگیرهای ایران هستند.
بادگیر از مظاهر و سمبلهای تمدن ایرانی است دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزد و گناباد و طبس، کرمان، بم و زاهدان نام بردهاند کاریز و بادگیر و خانههای گنبدی بدون تردید از نمادهای تمدن ایرانی است .
شهر تاریخی یزد به شهر بادگیرها معروف است و به تحقیق، نسبت به سایر شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر است. در این شهر، مرتفعترین بادگیر جهان یعنی بادگیر باغ دولت آباد به ارتفاع ۳۳٫۸ متر وجود دارد. بادگیرهای شهر کرمان و کاشان نیز از بادگیرهای دیدنی ایران محسوب میشوند.